Powrót na główną stronę

 

ARTYKUŁY, NOTKI ... CIEKAWOSTKI


 



      W ekspresowym przeglądzie dziejów Pomorza widzimy: proces jego chrystianizacji, rozwój gospodarczy i postępujące zniemczenie ludności, czasy reformacji, wojny trzydziestoletniej, podziału Pomorza na szwedzkie i brandenburskie, okres wojen północnych, siedmioletniej i napoleońskich, utworzenia cesarstwa niemieckiego, czasy I wojny światowej, nazizmu i jego efektów: II wojny światowej i przyłączenia Pomorza Zachodniego do Polski. Historia Pomorza to też czasy rozkwitu i upadku gospodarczego, osiągnięć kulturalnych i naukowych, jak i marazmu w tych dziedzinach.

      Miejsce Stargardu w historii Pomorza jest znaczące. Był członkiem Hanzy, faktycznie miastem - republiką. W okresie swego rozkwitu, u schyłku średniowiecza, należał on do średnich miast europejskich.. Był jednym z czołowych eksporterów pomorskiego zboża np. w 1368 roku kupcy stargardzcy wywieźli do Lubeki 244 łaszty zboża, szczecińscy - 140 łasztów, a Goleniów i Dąbie 77 (łącznie). Silna rywalizacja gospodarcza między pomorskimi miastami prowadziła do konfliktów, często zbrojnych. Najbardziej zacięta była toczona przez wiele lat w połowie XV wieku walka między Szczecinem a Stargardem. Późniejsze klęski żywiołowe i kataklizmy dziejowe stawiają miasto w sytuacji, wydaje się, beznadziejnej. Ale dzięki wysiłkowi jego mieszkańców Stargard ciągle się odradza i jest stale w pierwszym szeregu grodów pomorskich. Historia Pomorza jest ciekawa i pouczająca.
      Naszym celem nie jest całościowe opisywanie historii, a jedynie poprzez przyczynki historyczne rozbudzenie zainteresowania dziejami Pomorza ze szczególnym uwzględnieniem Stargardu.

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

 

Na naszym staromiejskim szlaku Stargard Klejnot Pomorza od października 2008 r. umieszczonych jest kilka trójjęzycznych tablic tematycznych wg projektu tepeesiaków: Małgorzaty Jańczak (grafika) i Jana Zenknera (tekst). Wykonał je warsztat mistrza Mariana Preissa. Opisują one różne aspekty historii Stargardu, na tle dziejów Pomorza (kliknij poniżej a przeczytasz):

O KLEJNOCIE POMORZA

O KOŚCIOŁACH

O POTĘŻNEJ POMORSKIEJ WAROWNI  

 O RZECE INIE    

O STARGARDZIE – MIEŚCIE HANZEATYCKIM

O GOSPODARCE STARGARDU

 

 

 

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Z dziejów Stargardu i nie tylko

...............................................................................................................................

 

 

Rok 1945 - wspomnienia niemieckich stargardzian. Między zmierzchem a świtem

 

Luty i marzec 1945 roku to czas kiedy wojna w sposób bezpośredni i dotkliwy odciska swe piętno na Stargardzie. Niemcy odbierają zapłatę za wywołaną przez siebie straszliwą apokalipsę. Budowane przez wieki piękne miasto w dużej części zamienia się w gruzy. Pozostali jeszcze w mieście mieszkańcy i uciekinierzy z innych terenów - w tym czasie i w najbliższych miesiącach - odczują na własnej skórze co przynosi wojna. Zdobyte miasto powoli zasiedlają okrutnie wcześniej doświadczeni przez okupację Polacy. Przywracają miasto do życia. Wraz z nimi przychodzi tu Polska. Oto wspomnienia młodziutkiej wówczas Niemki.  Na naszej stronie znajduje się też kalendarium wydarzeń  1945 r.

 

 

Na tropie gryfa

Towarzyszy pomorskiej ziemi już od ponad ośmiuset lat. Jest znakiem tej krainy, akceptowanym przez jej kolejnych mieszkańców. Jest jednym z symboli i naszej tożsamości. Jak to się stało, że tu przybył, osiadł i, mimo pokręconych losów Pomorza, nadal tu panuje?

  

Wspomnienia stargardzkich pionierów.  Z małopolskiej wsi do Stargardu nad Iną

Maj to wspominanie pierwszych lat polskiego Stargardu. Czasu, kiedy jego przyszłość nie była ani pewna, ani oczywista.

Oto  opowieść pioniera -Kazimierza Jasicy - opublikowana wcześniej w wydanej przed laty przez Towarzystwo Przyjaciół Stargardu w dwujęzycznej książce pt. Stargard moje miasto. Wspomnienia polskich i niemieckich stargardzian z przełomu 1945 roku. Rok temu przedstawiliśmy losy rodziny Lampartów.

 

 

Wspomnienia stargardzkich pionierów. Gdy wstawał świt

Wiosenna, kwitnąca forsycja jest symbolem początków powojennego, polskiego Stargardu. Ze świata czterech stron przybywali tu pionierzy. Wszyscy dotknięci nieszczęściem wojny i spragnieni normalnego życia. Dzień 12 maja jest im poświęcony. Pamięć o tych czasach powoli zaciera się wraz z odchodzeniem świadków tych dni. W 2005 roku  wydaliśmy książkę ze wspomnieniami polskich i niemieckich stargardzian z tego czasu. Zamieszczamy tu obraz jaki został w pamięci jednej z rodzin,  dla których w Stargardzie, po nocy wojny, wstawał nowy świt.

 

Stargard 1945 - koniec i początek

Rok 1945 był jednym z najważniejszych w całej  historii naszego miasta. W konsekwencji wywołanej przez Niemcy zbrodniczej wojny,  dotychczasowi mieszkańcy utracili swoje miasto. Stargard zaczęli zasiedlać i wskrzeszać z ruin przybywający z różnych stron, ciężko doświadczeni przeżyciami wojennymi -  Polacy.

Prezentujemy kalendarium wydarzeń z tego czasu - roku końca i początku Stargardu.

 

 

 

Jedno miasto - wiele odsłon. Stargard - 777 lat

W 2020 roku Stargard obchodził 777 rocznicę lokacji miasta. Siódemka uznawana jest za liczbę magiczną i w wielu kulturach przypisywano jej szczególne znaczenie. Była między innymi symbolem doskonałości, harmonii i szczęścia. Takie nagromadzenie siódemek dodaje wyjątkowego smaku temu jubileuszowi. Jednak wbrew tej szczególnej symbolice obchody rocznicowe zostały poważnie zakłócone i choć wielu stargardzian jest przekonanych, że obecny okres jest jednym z najpomyślniejszych w historii naszego miasta, to cień koronawirusa właśnie zawisł nad światem i nad Stargardem, i wpływa na nasz nastrój.

Zwykle wszelkie rocznice sprzyjają zadumie, ale w tym roku dotyk pandemii spowodował, że silniej odczuwamy kruchość naszej cywilizacji, że z większą pokorą patrzymy na przyrodę i możliwości człowieka. Choć w życiu naszego miasta zdarzały się przerażające kataklizmy spowodowane przez choroby, to przy tej okazji chciałbym się jednak skupić na innych wydarzeniach w historii Stargardu. Takich, które moim subiektywnym, choć pewnie nie odkrywczym, zdaniem były najbardziej znaczące dla jego dziejów, które radykalnie „przestawiały zwrotnice”. Tak w dobrym, jak i złym kierunku. Właściwie wszystkie z nich były wynikiem procesów, czy wydarzeń, które działy się na szerszej arenie. Stargard rzadko był w nich podmiotem, choć wnosił w nie swoiste cechy. Z konieczności nasze "kamienie milowe" zostały tu opisane dość zdawkowo, ale o niektórych z nich można przeczytać więcej na innych naszych stronach (po przyciśnięciu linka). Ten wybór dziesięciu najważniejszych wydarzeń, bądź zjawisk, w historii miasta nie może się ograniczać jedynie do czasów  po lokacji.

 

Rzecz o zdrowiu – ku stargardzkich serc pokrzepieniu

       Utyskiwania na służbę zdrowia w Polsce są raczej powszechne. Niezadowolenie wywołują różne zjawiska związane z tą dziedziną. Narzeka się na trudny dostęp do wyższej klasy świadczeń medycznych, na stan powszechnego szpitalnictwa, na niewspółmierne do dochodów koszty leków i leczenia itd., itd...

Historia – nauczycielka życia, gdy się w nią lepiej wsłuchać, może pomóc każdemu z nas w zdobyciu dystansu do niektórych zjawisk. Niezadowolenie, być może, złagodzi refleksja. Świadomość powtarzalności pewnych zjawisk, a szczególnie konstatacja stałego, mimo zgrzytów, rozwoju ochrony zdrowia nie uleczy nas co prawda, ale wpłynąć może na poprawę samopoczucia, co w sferze tej jest przecież ważne.

Spróbujmy więc prostego zabiegu. Cofnijmy się teraz w czasie, stosunkowo nie tak daleko i przyjrzyjmy się ówczesnym problemom zdrowotnym społeczeństwa, ich skali i specyfice.

 

 

 

Stargard w kolejowym rytmie

       W 2016 roku, właściwie bez echa, minęła 170 rocznica przyjazdu pierwszego pociągu do Stargardu. Wtedy to symbolicznie rozpoczął się nowy okres w dziejach naszego miasta. Dziś widzimy, że to wówczas otworzyły się przed Stargardem nowe horyzonty, stworzone zostały zręby nowego miasta. Losy Stargardu w dużym stopniu zależały od sytuacji na kolei. Sama kolej zaś podlegała oddziaływaniu zewnętrznych wydarzeń gospodarczych i politycznych. Śledząc historię Stargardu przez pryzmat dziejów kolei, zauważyć  można, że istotne wydarzenia, dające impulsy inicjujące ważne procesy, miały miejsce w przybliżeniu co 25 lat, a więc co pokolenie.

 

Historia  radzieckiej  jednostki wojskowej w Kluczewie 

Kluczewo - miejscowość o średniowiecznym rodowodzie do końca 1955 r. należała do powiatu pyrzyckiego (do 1945 r. niemiecki - Kreis Pyritz), od 1956 r. do powiatu stargardzkiego. Położona jest na południowy - wschód od stolicy powiatu i na wschód od linii kolejowej łączącej Stargard z Pyrzycami. Obecnie jest to dzielnica Stargardu (od 1961 r.), a do 1989 r. była „białą plamą” na mapie powojennej Polski z racji przebywania na istniejącym tam lotnisku kilku tysięcznej jednostki Armii Czerwonej (od 1946 r. nazywanej Armią Radziecką). Garnizon w Kluczewie był jednym z kilkudziesięciu obiektów na terytorium Polski, jakie Armia Czerwona po zakończeniu II wojny światowej pozostawiła do swojej dyspozycji na czas nieokreślony. Skończyło się na 47 latach obecności, gdyż tak, a nie inaczej potoczyły się polityczne  losy tej części Europy.

 

 


 Wnętrze nawy głównej kościoła św. Jana, wg stanu sprzed 1939 r.  Kliknij, aby zobaczyć tekst
Historia stargardzkich joannitów

      Historia joannitów w Stargardzie rozpoczyna się najpewniej około 1181 r., kiedy książę szczeciński Bogusław I (zm. 1187) i jego syn Bogusław II (zm.1220) nadał im "dwór" wraz z kilkoma wsiami. Osadził ich w "Nowym Stargardzie", w pobliżu szlaku Białogard - Szczecin, przy ówczesnym placu targowym - na lewym brzegu Iny. Wydaje się jednak, że od nadania do przybycia konwentu upłynęło kilkanaście lat, choć w bulli Lucjusza III (1181 - 1185), z r. 1182, spotykamy wzmiankę o "braciach w Czechach, w Polsce i na Pomorzu". Jednakże do końca nie wiadomo, których "braci z Pomorza" miano na myśli: ze Starego Sławna czy też ze Stargardu?

 

 

 

 


 'Dom Protzena' - obecna szkoła muzyczna   Kliknij, aby zobaczyć tekst
Kamienica mieszczańska w Stargardzie XIV - XVIII wieku

      Architektura stargardzkiej kamienicy mieszczańskiej w wiekach XIV - XVIII nie doczekała się jak dotąd szerszego omówienia. Jedynie w opracowaniach ogólnych dotyczących Meklemburgii, Pomorza lub Szczecina zawarto kilka uwag na ten temat. Zapewne na znikomy stan powojennych badań wpłynął fakt zniszczenia Starego Miasta w Stargardzie w roku 1945 i latach następnych. O dawnej świetności świadczą jedynie dwie kamienice późnogotyckie, odbudowane ze zniszczeń wojennych, tzw. "Dom Protzena" przy ul. Kazimierza Wielkiego 13 (obecna Szkoła Muzyczna) oraz tzw. "Dom Rohledera" przy ul. Mieszka I nr 1 (obecna Biblioteka Miejska), mylnie zwany przez współczesnych mieszkańców miasta "Kamienicą Klecanów". ,

 

 

 


 Zniszczony radziecki Sherman w Stargardzie   Kliknij, aby zobaczyć tekst
Próba odtworzenia działań bojowych wojsk niemieckich na ziemi stargardzkiej na przełomie lutego i marca 1945 r.

      [...] Przed osiągnięciem miejscowości otrzymaliśmy z lewej wściekły ogień p-panc. Czołg jadący przed nami otrzymał trafienie w burtę, ale jechał dalej. Po krótkim, ciężkim boju Moskorzyn był w naszych rękach. Po chwili dołączyli grenadierzy pancerni. Była noc. Kilka domostw płonęło. Piechota i czołgi zajęły pozycje obronne. Wjechaliśmy naszym czołgiem do środka miejscowości, stamtąd skręciliśmy w lewo w drogę do Morzycy. Następnie dojechaliśmy do domu oddalonego ok. 1000 m od głównej drogi biegnącej z Dolic do Lubiatowa. W lewo skos przed nami w odległości ok. 1500 m znajduje się las mieszany zajęty przez Rosjan. Między nami rozpościera się wrzosowisko z kępami suchego mchu i pojedynczymi drzewami. [...].

 

 

 


'König Tiger' w Chociwlu   Fot. A. Chlebcewicz Kliknij, aby zobaczyć tekst
Tropem Duńczyków po stargardzkiej ziemi

      "Batalion dotarł do mostu, który rozbudował III batalion 24. regimentu i przy młynie na południe od rzeki Ina przegrupował się do ataku. Na lewym skrzydle stanęła 6. kompania, na prawym 7., a za nimi w odwodzie 5. Ósma kompania stoi gotowa na pozycjach wyjściowych. Nasze pojazdy pancerne są już w przedzie i uderzają przez Radaczewo...".

 

 

 Stargard, lata 50-teKroniki powojennego Stargardu

      W wielu kronikach stargardzkich organizacji społecznych, zakładów pracy i osób prywatnych zatrzymał się czas. Czas naszego powojennego wrastania w Stargard, w Ziemię Stargardzką, w Pomorze. Prezentujemy tu notki z czterech (z ponad 180) kronik  zaprezentowanych na wystawie kronik stargardzkich zorganizowanej przez TPS w 2001 roku.




 
  Powrót na główną stronę